პირველი ცნობა არაგვის ერისთავთა შესახებ 1398 წ. მცხეთის გუჯარში გვხვდება. ამირთ–ამირამ სონღულის ძემ ლომმა და მისმა ძმისწულმა ლაჩინამ მცხეთას შესწირეს, გორს აქუდაშვილისაგან ნასყიდი ზვარი. ამავე დროს ხსენებულმა პირებმა სუდარს შემოავლეს სპონდიო. ყოველივე ეს წერილობით გააფორმეს, სიგელი დასწერეს და მოწმეები დაისწრეს. მოწმეებს შორის ჩანს ერისთავი შაბურისძე მიქაი: „მე ერისთავი შაბურისძე მიქაი მოწამე ვარ“. XV ს. შაბურიძეების ორი საბუთი არსებობს. ერთი 1465 წლის 23 აპრილით თარიღდება. ამ სიგელით ვამიყ შაბურიძე „საკანონოდ“ მცხეთის მამულებს სწირავს. მეორე 1474 წლის 24 ივნისით თარიღდება: იგი ბოდორნის მონასტრის ერისთავთ–ერისთავმა ვამიყ შაბურიძემ გუჯარით სოფელი ხამდაკი მისცა.

 მოტანილი ცნობებიდან აშკარაა, რომ XII–XV ს.ს. არაგვის ერისთავები შაბურიძეები არიან. როდის გახდნენ ისინი არაგვის ერისთავებად, ან როდის წრმოიქმნა არაგვის საერისთავო, ამის საბუთები არ გვაქვს.

 XVI ს–დან სიდამონიძეები იმორჩილებენ ხევის ერისთავებს. ქსნის ერისთავებს, არაგვის საერისთაოსაც შეიერთებენ და ამიერიდან ორი საერისთაო ერთ საერისთაოდ – არაგვის საერისთაოდ ხდიან.

 პოლიტიკური ცხოვრების ასპარეზზე არაგვის ერისთავები გიორგი ბრწყინვალეს დროიდან ჩანან. XIV ს. დამდეგიდან არაგვის საერისთავოს მონაწილეობის შესახებ. ქვეყნის სახელმწიფო ცხოვრებაში თითქმის არავითარი მასალა არ არის შემონახული XVI ს. დამდეგამდე.

 XVII ს. დასაწყისისთვის არაგვის საერისთავოს შესახებ ძვირფას ცნობას გვაწვდიან რუსი ელჩები, რუსული ცნობებიდან ირკვევა, რომ არაგვის ერისთავი „ნუგზარი, თუმცა კახეთის მეფის ყმა იყო, თავს საკმაოდ დამოუკიდებლად გრძნობდა“. ერისთავი იმდენად დამოუკიდებლად ჩანს, რომ იგი თავისი ბატონის დაუკითხავად აწარმოებს ომს მეზობელი ჩერქეზ ბატონთან.

 1688 წ. ერეკლე პირველის კარზე ბარძიმს არაგვის ერისთავის მსაჯულთ უხუცესად ვხედავთ.  ერისთავებს საუკუნოვანი ბრძოლა ჰქონდათ ცენტრალურ ხელისუფლებასთან. რომელიც ერისთავების დამარცხებით დამთავრდა. ეს მოხდა XVIII ს. 60–იან წლებში. მეფე ერეკლე II–ს არაგვის საერისთაო სახასო მამულად გამოცხადდა, ხოლო არაგვის ერისთავები ორ (?) გვარად გაიყო თავად მდივანბეგივილებად და აზნაური ლალახანაშვილებად.

 არაგვის ერისთავები აზნაურები: კობიაშვილები, ჭილაშვილები, შაბურიშვილები, ტერიშვილები, ზანდუკელები, ჩქარეულები, ქუმსიაშვილები, ჩოფიკაშვილები, ნადირაძეები, ღუდუშაურები, ყარანგოზიშვილები, ჩრდილელები.

 არაგვის ერისთავების გენეალოგია დაწყებული გიორგი ნუგზარის ძე არაგვის-ერისთავისგან

ანანური მე19 საუკუნის ბოლოსანანური მე-19 საუკუნის ბოლოს



აბდუშელიშვილი

 აზნაურული საგვარეულო იმერეთში. იყვნენ წერეთლის აზაურები, მოგვიანებით სამეფო აზნაურები.

 საწერეთლოში ეკავათ საპატიო თანამდებობები. 1784–1793 წლებში ქაიხოსრო აბდუშელიშვილი იყო ციხის (მოდინახეს) მოურავი.

 სოლომონ I–მა დავით წერეთლისა და ბეჟუკი ცქიტიშვილის სასისხლო საქმის გარჩევა დაავალა თავად ...

ნიჟარაძე

 ნიჟარაძეები - იმერეთის ფეოდალური საგვარეულო. ნიჟარაძეთა გვარის წარმომავლობის შესახებ სამი ერთმანეთისაგან განსხვავებული ცნობა არსებობს: ერთი ცნობით, ნიჟარაძეები მისულნი არიან სპარსეთიდან. მეორე ცნობით, რომელიც შემონახულია თვით ნიჟარაძეთა გვარში ისტორიული გადმოცემის სახით, ნიჟარაძეების ...

გოგიბედაშვილი

გოგიბედაშვილი - აზნაურული გვარი ქართლში არსებობს არზა დავით გოგიბედაშვილის გამოსაღების თაობაზე გიორგი ბატონიშვილის ოქმით, რომელიც 1780 წლის 2 აპრილსაა შედგენილი, მასში ნათქვამია: „...მე ხანდაკს ჯავახიშვილს ყმებთან არასოდეს ხარჯი არ გამიწევია. იმათთან მამას არ გაუღია და და პაპას გამოსაღები, მე ...

ჯორჯაძე

 ფეოდალური საგვარეულო საქართველოში. “ესენი არიან ძველად გვართაგან ჯორჯიკ ვაშატიელის შვილთაგან შთამამავლობათაგანი, რომელნიც რანის ადგილიდგან გარდმოსახლდნენ ახალციხეს წელსა ქრისტეს აქეთ 980–სა და მერე დროსა მეფისა გიორგისასა წელსა ქრისტეს აქეთ 1466 გარდმოსახლებულ იქმნენ კახეთს გრემისა იწოდნენ ...

თურმანიძე

 აზნაურული გვარი საქართველოში. ცნობილ მკურნალთ საგვარეულო პირველად მოიხსენიება XI საუკუნეში. იერუსალიმის ჯვრის მონასტრის აღაპში მოიხსენიებიან ესენბულ და ნინო თურმანიძეები. 1523 წლით დათარიღებულ ერთ–ერთ საბუთში მოიხსენიებიან როსტევან და ხოსრო თურმანიძეები.

 რუსეთ–თურქეთის ომის დროს ...

წულუკიძე

 წულუკიძეები - იმერეთის ფეოდალური საგვარეულო წულუკიძეები ისტორიის ასპარეზზე პირველად ჩანან XV ს. შუა წლებში. ამ საგვარეულოს პირველი ისტორიულად ცნობილი წარმომადგენელი არის ვირშელ, როდის მოხდა წულუკიძეთა სათავადოს ჩამოყალიბება, ზუსტად განსაზღვრა ძნელია, მაგრამ სავარაუდოა, რომ ეს მოხდა ვირშელის ...

ბებუთაშვილი

XVIII–XIX სს. საქართველოს თავადური გვარი. ქართლში XVI ს–ში მოვიდნენ სომხეთიდან. XVIII ს. მსხვილი ვაჭრები გახდნენ. XVIII ს. შუა წლებში თეიმურაზ II–მ აზნაურობა უბოძა. 80–იან წლებში ერეკლე II–მ თავადობა. მემკვიდრეობით ფლობდნენ თბილისის მელქ–მამასახლისისა და ნაცვლის სახელოს. ამ გვარის ყველაზე ცნობილი ...

ადგილობრივი მმართველობის სისტემა

 ადგილობრივი მმართველობის აპარატი ერთიანი საქართველოს სახელმწიფოს ტერიტოტიულ პრინციპზე იყო დაფუძნებული. სამეფოს ტერიტოტია სამხედრო – ადმინისტრაციული ერთეულებად – საერისთავოებად და სამეფო დომენად – იყოფოდა. საერისთავოებს სათავეში ედგნენ ერისთავები და ერისთავთ–ერისთავები, რომელთაც ხელთ ეპყრათ ...

რაჭის-ერისთავი

 პირველი წერილობითი წყარო, რომელშიც რაჭის საერისთავოა მოხსენიებული XI საუკუნეს განეკუთვნება.

 რაჭის ერისთავები – კახაბერიძეები – ბღუაშთა გვარის წარმომადგენლები იყვნენ. შემდეგში ჟამთააღმწერელი მათ კახაბერის სახელის მიხედვით კახაბერიძეებად თვლის. წარმოშობით ეს საგვარეულო არგვეთიდან მოსლა ...

ანჯაფარიძე

ანჯაფარიძე (ანჯაფარია) აზნაურული გვარი ოდიშში. ანჯაფარიძეთა შესახებ პირველი ისტორიული წყარო განეკუთვნება XIII–XIV სს–ის ოთხთავს, სადაც მინაწერში მოხსენიებულია პატაი ანჯაფარიძე და ფარშავანდი ანჯაფარიძე.

 „ღმერთო და ყოვლდაწმიდაო ღვთისმშობელო, ამა ოთხთავსა წმიდანი წერია, მისო ძალო და მადლო, და ...

ანთაძე

აზნაურთა გვარი საქართველოში (გურია). შეტანილები არიან რუსეთის იმპერიის „ხავერდოვან წიგნში“ (გვ.12). გურიის სამთავრო კარზე ფლობდნენ მეღვინეთუხუცესის სახელს. აი რას წერს ამის შესახებ თედო სახოკია: გურიელს ერთი მეღვინეთუხუცესი ჰყოლია გვარად ანთაძე, კაცი მეტად დახელოვნებული ღვინის ღირსების გამოცნობაში. ...

ღუდუშაური-შიოლაშვილი

 გადმოცემის თანახმად, ღუდუშუარი გვარის სადავეები ვახტანგ გორგასლის დროიდან მოდის. ვახტანგ გორგასლის დროს ბრძოლაში თავი გამოუჩენია ვინმე სნოს, მეფეს მისი ვაჟი მოუნათლავს და ღუდუშაური დაურქმევია, ბავშვის სახელზე კი ციხე აუშენებია, სიმამაცით გამოირჩეოდა შიოლა ღუდუშაური, რომელიც XVII საუკუნეში ...