სოტკილავების გვარის ისტორია
-
სოტკილავების, ანუ იგივე ჩარკვიანების ძირი და საგვარეულო კოშკი ლატალშია. სვანეთში ძირითადად ყოველთვის იბრძოდა ბატონობისთვის ჩარკვიანებისა და დადეშქელიანების თავადური გვარები, მაგრამ ჩარკვიანები სხვა ადგილებშიც იყვნენ დასახლებული. როდესაც თავისუფალი სვანეთის მოსახლეობა აუჯანყდა თავადაზნაურობას, მრავალი გვარის წარმომადგენლები და მათ შორის ჩარკვიანების ნაწილი გადმოვიდნენ ლეჩხუმში, სავარაუდოდ ამ დროს გადმოვიდა სოტკილავების წინაპარი ჩარკვიანიც ლეჩხუმში. ჩარკვიანების გვარი დასახლდა სოფელ წიფერჩში, საიდანაც შემდეგ სხვადასხვა სოფლებში გადასულან.
სოტკილავების გვარის პირველი ეთნარქი გახლდათ ლეჩხუმელი ჩარკვიანი - ეს ის დროა, როდესაც რუსეთი ღიად შემოდის კავკასიაში (XIX საუკუნე) და თავს ესხმის დასავლეთ საქართველოს. ამ პერიოდში რუსეთმა ლეჩხუმი ჩამოართვა სადადიანოს და გადასცა იმერეთის სამეფო კარს. ამის ფონზე ლეჩხუმში ყალიბდება სხვადასხვა ორიენტაციის მქონე ჯგუფები: ერთნი,რომელნიც თანახმა არიან, რომ ლეჩხუმი გადაეცეს იმერეთის სამეფოს, ხოლო მეორენი ამის წინააღმდეგნი არიან. სოტკილავების წინაპარმა ჩარკვიანმა მოკლა რუსეთის მიერ დანიშნული კაცი, რომელიც ინიციატორი იყო ლეჩხუმის იმერეთის სამეფოსათვის გადაცემის. ინიციატორის გვარი ცნობილი არ არის, რადგან ჩარკვიანი ერიდებოდა საგვარეულო სისხლის აღების წესს გვარის მომავალ მემკვიდრეებში. როგორც ჩანს, ამ ჩარკვიანს დიდი წოდების ადამიანი ჰყავს მოკლული, რის გამოც მას არ დაედგომებოდა ლეჩხუმში და იძულებული გახდა შავიზღვისპირეთში ჩამოსულიყო. ამ პერიოდში რუსეთი უტევს აფხაზეთს. აფხაზეთში შარვაშიძეების გვარი ჯერ კიდევ არის გაბატონებული. ძლიერია სადადიანოს კარიც. ასეთ ვითარებაში, მიუხედავად იმისა, რომ ლევან V დადიანმა აკრძალა ტყვეთა სყიდვა, ეს ჭირი ისევ იჩენს თავს და შავიზღვისპირეთში ახლადჩამოსული ჩარკვიანი ამ სენის მსხვერპლი ხდება. იგი ყურსალებმა (მეგრულად - შავი საქმის მკეთებლებმა) დაიჭირეს, ანაკლიაში გაყიდეს და თურქეთში სტამბოლის ბაზარზე გაგზავნეს, სადაც ერთ-ერთმა შეძლებულმა თურქმა სულთანმა იყიდა ის და ერთი ქართველი ბიჭი, სახელად ქორთუ. ჩარკვიანმა და ქორთუმ ერთმანეთს ძმობა შეჰფიცეს და პირობა დადეს, რომ ამ სულთნის კარზე ისე ერთგულად ემსახურათ, რომ მისი ნდობა მოეპოვებინათ, რომელიც მისცემდა ტყვეობიდან თავის დახსნის საშუალებას. ტყვეობაში და რთულ ვითარებაში ჩარკვიანმა და ქორთუმ შეძლეს სულთნის ნდობის მოპოვება. სულთანი მათ იმდენად ენდობოდა, რომ პასპორტიც კი მოიპოვეს და სავაჭროდ გენუაში და ვენეციაში დაცურავდნენ სავაჭრო ფაქტორიებთან მოლაპარაკებაზე. ერთ მშვენიერ დღეს ქორთუმ და ჩარკვიანმა სავაჭრო გემი გაიტაცეს და გეზი ევროპის ნაცვლად საქართველოსკენ აიღეს. გზად მრავალი წინააღმდეგობის მიუხედავად მათ სანუკვარი სურვილი აისრულეს და საქართველოს საზღვრამდე მიაღწიეს.
საქართველოში ჩამოსვლისას მათ ერთმანეთს ისევ ძმობა შეჰფიცეს. ქორთუ აღმოსავლეთ საქართველოში წავიდა, ხოლო ჩარკვიანმა კი ქალაქ ზუგდიდისკენ გასწია, როგორც დასავლეთ საქართველოს კულტურისა და ვაჭრობის ცენტრში. აქ, მაცხოვრის კარის ეკლესიაში, ჩარკვიანი მღვდელს ეახლა, თქვა აღსარება და მოყვა ყველაფერი, რაც ამ ხნის განმავლობაში გამოიარა. მან მღვდლისგან კურთხევა მიიღო, რათა დასახლებულიყო ზუგდიდში, ოღონდ ახალი და არა ჩარკვიანის გვარით. სოტკილა მომდინარეობს წინადადებისგან - „სოთ კილერ ქორდუა“, ანუ სადაც დაკეტილი იყო ჩემი გზა და კვალი, გავხსენი და მაინც დავბრუნდი სამშობლოშიო ვა კი მეგრული ენისათვის დამახასიათებელი დაბოლოებაა. საბოლოოდ კი ჩარკვიანი იძულებული გახდა თავისი გვარი შეეცვალა და მისი ახალი გვარი გახდა სოტკილავა. მან ზუგდიდში შეირთო თავადი ასათიანის ქალი და მშვიდობიანად ცხოვრობდა გარკვეული ხანი.
გვარის ისტორიული ნარკვევის ზეპირსიტყვიერად გადმოცემის ავტორი ალექსანდრე სოტკილავა (1898-1979)
ფოტოზე ოპერის მომღერალი ზურაბ სოტკილავა სტუდენტობისას პრაქტიკაზე დონბასში
-
გვარამაძე
-
ფეოდალური საგვარეულო მესხეთში, აზნაურები. ამ გვარის ყველაზე ცნობილი წარმომადგენელია ვაჩე გვარამაძე. რომელიც XIII საუკუნეში კათალიკოს მიქაელის მსახურთუხუცესი იყო. „ვისმინეთ აჯა თქუენი და მოგეცით სამამულოდ შენ ვაჩე გვარამაძესა, ჩუენსა მსახურთუხუცესსა, კათოლიკე ეკლესიასა სამსახუროდ სოფელი ორმაშენი ...
ქსნის-ერისთავი
-
ფეოდალური საგვარეულო საქართველოში. ვახუშტი ბაგრატიონი აღნიშნავს: „ხოლო იალბუზის კალთათა ქსნის ერისთავი და არა ქვენაფლაველისაგან, არამედ იტყვის ბიბილურობასა.“
ქსნის საერისთავოს ისტორიისთვის ძირითად წყაროდ მიჩნეულია „ძეგლი ერისთავთა“. „როსტომ, ბიბილა წითლოსანი და ძენი მათნი სამოცდაათითა ...
ჯაიანი
-
ჯაიანთა საგვარეულო ისტორიის სარბიელზე პირველად გვხვდება XV ს. მიწურულს. ამ გვარის უძველესი წარმომადგენელია ცოტნე ჯაიანი. ამავე საუკუნეში უნდა ვივარაუდოთ ამ საგვარეულოს ჩამოყალიბება. “ჯან ან ჯააბ, იყოს თათრის ბეგი, ესე მოინათლა და დაემოყვრა მამიკუნიანთა გვართა ვანის მხრით მცხოვრებთა და მერმე ...
იოსელიანი
-
იოსელიანი (Ioseliani, Иоселиани) - აზნაურული გვარი იმერეთში, სამეგრელოში, სვანეთში და ქართლ–კახეთში. იმერეთის სამეფო კარზე მაღალი თანამდებობები ეკავათ. მეღვინეთუხუცესის თანამდებობას ორი კაცი განაგებდა, წერეთლების გვარიდან და აზნაურ იოსელიანთა გვარიდან, მესტუმრეთუხუცესის თანამდებობაზე ...
ბერიძე
-
ფეოდალური საგვარეულო გურიაში. ვახუშტი ბატონიშვილი „ძველთა მთავართა გვართათვის“ ბერიძეებს ასახელებს გურულ თავადებად. ბერიძეები იყვნენ აგრეთვე აზნაურები. ჩვენ არ ვიცით რამ გამოიწვია ბერიძეთა სახლის დამცრობა. ვიცით მხოლოდ ის, რომ ეს მოხდა XVII საუკუნიდან. 1664 წლამდე მესტუმრეთუხუცესის ...
გაბუნია
-
აზნაურული გვარი ოდიშში. ფაღავების აზნაურები. იყვნენ ბანძის მოურავები. მამულებსა და ყმებს ფლობდნენ ბანძაში. გაბუნიებს ეკავათ აგრეთვე ფაღავების სახლუხუცესის სახელო.
1847 წელს სამეგრელოს მფლობელმა დავით დადიანმა აზნაურ გაბუნიას უწყალობა ერთგული სამსახურისთვის ორი დუქანი ყულევში. კონსტანტინე მიხეილის ...
ჭიჭინაძე
-
აზნაურული გვარი საქართველოში. იყვნენ წულუკიძეების აზნაურები, მუხრანბატონის აზნაურები და აგრეთვე ტახტის აზნაურები. ჭიჭინაძეები კახეთში რუსთველის სადროშოში 1722 წლის ერთი საბუთის მიხედვით იყვნენ დროშის მტვირთველნი: „ამისნი დროშის მტვირთველნი ნიორიოს ჭიჭინაძენი ყოფილან და ჩვენც მათვე მივანდევით. ...
გარაყანიძე
-
აზნაურული გვარი ქართლში. ქსნის ერისთავის აზნაურები. გარაყანიძე ცოტნე მოიხსენიება 1260–1267 წწ. საბუთში თამარ დედოფლისა გელათისადმი: „სახელთა... მე თამარ დედოფალმან სულკურთხეულისა და სანატრელისა მეფისა რუსუდანის ძისა, ყოველთა მეფეთ–მეფისა დავითის ცოლმან ... ვიყიდე სოფელი ჯიქეფონი ცოტნე ...
ჭილაძე
-
ოდიშის სათავადოებიდან ყველაზე უძველესი და უდიდესი ჭილაძეთა სათავადო იყო. ისტორიული გადმოცემით, ჭილაძეთა გვარი წარჩინებულ გვარად ითვლებოდა ჯერ კიდევ თამარ მეფის დროს, მართლაც XIII ს. მეორე ნახევრში იხსენიებიან ამ საგვარეულოს წარმომადგენლები ჯავახ, ბეშქენ და მზექალ ჭილაძეები.
ჭილაძეთა სათავადოს ...
-