სოტკილავების გვარის ისტორია

სოტკილავების, ანუ იგივე ჩარკვიანების ძირი და საგვარეულო კოშკი ლატალშია. სვანეთში ძირითადად ყოველთვის იბრძოდა ბატონობისთვის ჩარკვიანებისა და დადეშქელიანების თავადური გვარები, მაგრამ ჩარკვიანები სხვა ადგილებშიც იყვნენ დასახლებული. როდესაც თავისუფალი სვანეთის მოსახლეობა აუჯანყდა თავადაზნაურობას, მრავალი გვარის წარმომადგენლები და მათ შორის ჩარკვიანების ნაწილი გადმოვიდნენ ლეჩხუმში, სავარაუდოდ ამ დროს გადმოვიდა სოტკილავების წინაპარი ჩარკვიანიც ლეჩხუმში. ჩარკვიანების გვარი დასახლდა სოფელ წიფერჩში, საიდანაც შემდეგ სხვადასხვა სოფლებში გადასულან.

 სოტკილავების გვარის პირველი ეთნარქი გახლდათ ლეჩხუმელი ჩარკვიანი - ეს ის დროა, როდესაც რუსეთი ღიად შემოდის კავკასიაში (XIX საუკუნე) და თავს ესხმის დასავლეთ საქართველოს. ამ პერიოდში რუსეთმა ლეჩხუმი ჩამოართვა სადადიანოს და გადასცა იმერეთის სამეფო კარს. ამის ფონზე ლეჩხუმში ყალიბდება სხვადასხვა ორიენტაციის მქონე ჯგუფები: ერთნი,რომელნიც თანახმა არიან, რომ ლეჩხუმი გადაეცეს იმერეთის სამეფოს, ხოლო მეორენი ამის წინააღმდეგნი არიან. სოტკილავების წინაპარმა ჩარკვიანმა მოკლა რუსეთის მიერ დანიშნული კაცი, რომელიც ინიციატორი იყო ლეჩხუმის იმერეთის სამეფოსათვის გადაცემის. ინიციატორის გვარი ცნობილი არ არის, რადგან ჩარკვიანი ერიდებოდა საგვარეულო სისხლის აღების წესს გვარის მომავალ მემკვიდრეებში. როგორც ჩანს, ამ ჩარკვიანს დიდი წოდების ადამიანი ჰყავს მოკლული, რის გამოც მას არ დაედგომებოდა ლეჩხუმში და იძულებული გახდა შავიზღვისპირეთში ჩამოსულიყო. ამ პერიოდში რუსეთი უტევს აფხაზეთს. აფხაზეთში შარვაშიძეების გვარი ჯერ კიდევ არის გაბატონებული. ძლიერია სადადიანოს კარიც. ასეთ ვითარებაში, მიუხედავად იმისა, რომ ლევან V დადიანმა აკრძალა ტყვეთა სყიდვა, ეს ჭირი ისევ იჩენს თავს და შავიზღვისპირეთში ახლადჩამოსული ჩარკვიანი ამ სენის მსხვერპლი ხდება. იგი ყურსალებმა (მეგრულად - შავი საქმის მკეთებლებმა) დაიჭირეს, ანაკლიაში გაყიდეს და თურქეთში სტამბოლის ბაზარზე გაგზავნეს, სადაც ერთ-ერთმა შეძლებულმა თურქმა სულთანმა იყიდა ის და ერთი ქართველი ბიჭი, სახელად ქორთუ. ჩარკვიანმა და ქორთუმ ერთმანეთს ძმობა შეჰფიცეს და პირობა დადეს, რომ ამ სულთნის კარზე ისე ერთგულად ემსახურათ, რომ მისი ნდობა მოეპოვებინათ, რომელიც მისცემდა ტყვეობიდან თავის დახსნის საშუალებას. ტყვეობაში და რთულ ვითარებაში ჩარკვიანმა და ქორთუმ შეძლეს სულთნის ნდობის მოპოვება. სულთანი მათ იმდენად ენდობოდა, რომ პასპორტიც კი მოიპოვეს და სავაჭროდ გენუაში და ვენეციაში დაცურავდნენ სავაჭრო ფაქტორიებთან მოლაპარაკებაზე. ერთ მშვენიერ დღეს ქორთუმ და ჩარკვიანმა სავაჭრო გემი გაიტაცეს და გეზი ევროპის ნაცვლად საქართველოსკენ აიღეს. გზად მრავალი წინააღმდეგობის მიუხედავად მათ სანუკვარი სურვილი აისრულეს და საქართველოს საზღვრამდე მიაღწიეს.

 საქართველოში ჩამოსვლისას მათ ერთმანეთს ისევ ძმობა შეჰფიცეს. ქორთუ აღმოსავლეთ საქართველოში წავიდა, ხოლო ჩარკვიანმა კი ქალაქ ზუგდიდისკენ გასწია, როგორც დასავლეთ საქართველოს კულტურისა და ვაჭრობის ცენტრში. აქ, მაცხოვრის კარის ეკლესიაში, ჩარკვიანი მღვდელს ეახლა, თქვა აღსარება და მოყვა ყველაფერი, რაც ამ ხნის განმავლობაში გამოიარა. მან მღვდლისგან კურთხევა მიიღო, რათა დასახლებულიყო ზუგდიდში, ოღონდ ახალი და არა ჩარკვიანის გვარით. სოტკილა მომდინარეობს წინადადებისგან - „სოთ კილერ ქორდუა“, ანუ სადაც დაკეტილი იყო ჩემი გზა და კვალი, გავხსენი და მაინც დავბრუნდი სამშობლოშიო ვა კი მეგრული ენისათვის დამახასიათებელი დაბოლოებაა. საბოლოოდ კი ჩარკვიანი იძულებული გახდა თავისი გვარი შეეცვალა და მისი ახალი გვარი გახდა სოტკილავა. მან ზუგდიდში შეირთო თავადი ასათიანის ქალი და მშვიდობიანად ცხოვრობდა გარკვეული ხანი.

გვარის ისტორიული ნარკვევის ზეპირსიტყვიერად გადმოცემის ავტორი ალექსანდრე სოტკილავა (1898-1979)

ფოტოზე ოპერის მომღერალი ზურაბ სოტკილავა სტუდენტობისას პრაქტიკაზე დონბასში