წერეთელი
-
თავადი წერეთლები.
წერეთლების თავდაპირველი საცხოვრისი, როგორც წყაროებიდან ჩანს იმერეთში არ ყოფილა. აქ ისინი სხვა კუთხიდან მოსულან. ეს კუთხე ზემო ქართლი იყო. აქ ამ საგვარეულოს უძველესი სამკვიდრებელი იყო იმ ადგილს, სადაც „გორის სამხრეთით, თრიალეთის მთის ჩრდილო მხრიდან მიემართება ქედი, რომელიც ახლაც ატარებს წერეთლის ქედის სახელწოდებას, ხოლო იმავე რაიონში, მდინარე ტანას შემდინარეთა ხეობაში, მდებარეობენ სოფლები დიდი წერეთი და პატარა წერეთი. მხოლოდ XIV საუკუნიდან არის საგულისხმო საგვარეულობის იმერეთში დამკვიდრება.
წერეთლების სამფლობელოს „საწერეთლო“ ეწოდებოდა. „საწერეთლო“, როგორც წერეთლების მიწა–წყლის აღმნიშვნელი ტერმინი, წყაროებში პირველად გვხვდება XVI ს. მეორე ნახევარში. ამავე პერიოდში არის საგულისხმო ამ საგვარეულოს სათავადოდ ჩამოყალიბება.
უფრო ადრე ჩნდებიან ისტორიის სარბიელზე წერეთელთა გვარის წარმომადგენლები. მათგან ყველაზე ადრინდელი პირი დავით წერეთელია, რომელსაც ვხვდებით 1432 წელს, უფრო ჩანან წერეთლები XVI საუკუნის მიწურულს. აღნიშნულ პერიოდში, სვიმონ ქართლის მეფის იმერეთში ლაშქრობის დროს, ისინი აქტიურად მოქმედებენ და, აბაშიძეებთან და ჩხეიძეებთან ერთად, სვიმონს ემხრობიან როსტომ იმერთა მეფისა და მის შემწე დადიანთან ბრძოლაში. ამიერიდან წერეთელთა საგვარეულოს როლი იმერეთის სამეფო პოლიტიკურ ცხოვრებაში სულ უფრო და უფრო იზრდება.
XVII საუკუნის მეორე ნახევარში წერეთელთა გვარის წევრები, როგორც აღინიშნა მრავლად ჩანან ისტორიის ასპარეზზე და იმერეთის პოლიტიკურ ცხოვრებაში აქტიურად მონაწილეობენ. ალექსანდრე III–ის 1651 წლის ფიცის წიგნს, მაგალითად ამ საგვარეულოს სამი წარმომადგენელი აწერს ხელს.
განდიდებული თავადების – აბაშიძეებისა და რაჭის ერისთავების საპირისპიროდ ცენტრალურმა ხელისუფლებამ ადრევე შეუწყო ხელი წერეთელთა წამოწევას. უკანასკნელიც ამ ძლიერი მეზობლებისაგან მომძლავრების საფრთხემ ცენტრალური ხელისუფლებას გაუერთგულა, ამიტომ რომ იმერთა მეფეები ყმა–მამულთა წყალობას არ აკლებდნენ წერეთლებს.
1752 წელს იმერეთში, სოლომონ I დროს, წერეთლების საგვარეულო „უწარჩინებულეს და შემძლებელ გვარად“ ითვლებოდა.
დიდ წარმატებას მიაღწიეს წერეთლებმა სოლომონ II–ის დროს, ყმა–მამულის გარდა მათ რამდენიმე ახალი დიდი თანამდებობა მიიღეს: ბოქაულთუხუცესობა, მეღვინეთუხუცესობა, დედოფლის სახლთუხუცესობა.
სოლომონ II–ის დროს წერეთლების ხელშია აგრეთვე ჩხერის, ვარციხის და რაჭის სამოურავოები. ამ დროსვე მიიღეს უთუოდ წერეთლებმა მდივანბეგობაც. ამ საგვარეულოს წვერსვე ეჭირა უმაღლესი საეკლესიო ხელისუფლებაც, „ქუთათელ–კათალიკოსის“ მაქსიმე აბაშიძის ქართლს გადასვლის შემდეგ, 1781 წელს ქუთათელ ეპისკოპოსის კათედრა დოსითეოზ წერეთელმა მიიღო.
წერეთელთა აზნაურები იყვნენ: აბდუშელიშვილები, ციმაკურიძეები, ესტატეშვილები, დავითაშვილები, გომართელები, კურცხალიები, იაშვილები, გამყრელიძეები, აბაშიძეები, ქავთარაძეები, მაჭავარიანები, ვაშაძეები, ხატელიშვილები, ცქიტიშვილები, გოდაბრელიძეები, ფალავანდიშვილები, გივიშვილები, გოცირიძეები, ჯოხთაბერიძეები, ოქრომჭედლშვილები, უზნაძეები, ორჯონიკიძეები, ერთი კომლი ბარათაშვილი თამაზ ითხვისს (სხვა იმერელი ბარათაშვილები სამეფო აზნაურები იყვნენ), ჯაფარიძეები, აბულაძეები, ბერიშვილები, მამაცაშვილები, წერეთლები.
ლევან ბერაია
სტუმრად ელისაბედ წერეთელთან
მღვდელი და შემდგომ რუსეთის დუმის დეპუტატი ნიკოლოზ წერეთელი
ბარონი დე ბაი სტუმრად საჩხერეში თავ. გიორგი დავითს ძე წერეთლის ოჯახში
-
ანთაძე
-
აზნაურთა გვარი საქართველოში (გურია). შეტანილები არიან რუსეთის იმპერიის „ხავერდოვან წიგნში“ (გვ.12). გურიის სამთავრო კარზე ფლობდნენ მეღვინეთუხუცესის სახელს. აი რას წერს ამის შესახებ თედო სახოკია: გურიელს ერთი მეღვინეთუხუცესი ჰყოლია გვარად ანთაძე, კაცი მეტად დახელოვნებული ღვინის ღირსების გამოცნობაში. ...
გაბაშვილი
-
აზნაურული გვარი საქართველოში. ტახტის აზნაურები. აზნაური გაბაშვილი მოხსენიებულია 1635 წლის ერთ–ერთ საბუთში როსტომ მეფის დროს. (მე-18 საუკუნის ბოლოს გაბაშვილებმა იმერეთში მიიღეს თავადის წოდება).
გაბაშვილების საგვარეულოს ერთ–ერთი უმნიშვნელოვანესი ადგილი უჭირავთ საქართველოს პოლიტიკურ და ლიტერატურულ ...
ბეჟანიშვილი
-
ბეჟანიშვილები - აზნაურული გვარი ქართლში. ყაფლანიშვილების აზნაურები. 1700 წლის აღწერით. დასახელებულია ბეჟან ბეჟანიშვილი ყაფლანიშვილების მემამულეებად. ყმები ჰყავდა ქვემო ბოლნისში.
1721 წ. აღწერით ბეჟუა ბეჟანიშვილი დასახელებულია გერმანოზიშვილის უყმო აზნაურად. ამ გვარის ცნობილი წარმომადგენელია ...
გუნცაძე
-
იმერეთის აზნაურული გვარი, „მთისძირელ აზნაურს გუნცაძეს სტუმრად სწვევი გურული აზნაური ჟღენტი. სტუმარ–მასპინძლები ერთმანეთს დოღში შეჯიბრებიან. მარულის შემდეგ სტუმარს საბალახოდ გაშვებული ცხენი დაკარგვია. მის ძებნაში მთელი სოფელი ჩართულა, ბოლოს იპოვეს და მიჰგვარეს პატრონს, როგორ იპოვეო უკითხავს სტუმარს ...
ჯავახიშვილი
-
ფეოდალური საგვარეულო საქართველოში. ვახუშტი „მთავართა გვართათვის“ წერს: „ხოლო გვარნი მთავართა მათ ძველთანი ესენი არიან: ...ჯავახიშვილი, ბერსელი და სხვანი მრავალნი, რომელნი ერისთობით იწერიან და გვარნი არ წარიწერებიან ცხადად საცნობლად“.
„თავადი ჯავახიშვილი. ეს პირველ იყვნენ მოსახლე ...
ყრუაშვილი
-
ყრუაშვილები - აზნაურული გვარი ლეჩხუმში. ცხოვრობდნენ და მამულები ჰქონდათ უსახელოურში, ოყურეშში, ოფიტარში, ნაყურალეშში და ლახეფაში. იყვნენ ცაგერის ეკლესიის მოურავები. 1802 წ. იმერთ მეფისა და დადიანის ომში ჩანს დეხვირის მეციხოვნე აზნაური ბეჟან ყრუაშვილი.
ლევან ბერაია
ამილახვარი
-
ამილახვრები
თავადთა საგვარეულო ქართლის სამეფოში, მსხვილი სათავადოს, საამილახოროს მფლობელები. საამილახოროს წარმოშობის საკითხზე ქართულ ისტორიოგრაფიაში აზრთა სხვადასხვაობაა.
არსებობს ტრადიციული შეხედულება, თითქოს იოთამ ზედგენიძემ გიორგი ალექსანდრე ძე 1465 წელს გადაარჩინა სიკვდილს და ამიერიდან ...
ამირეჯიბები
-
ერთ-ერთი ძლიერი და გავლენიანი გვარი ამირეჯიბები (ამირაჯიბები) ფეოდალური საქართველოს ქართულ ისტორიულ წყაროებში XII-XIII ს.ს. იხსენიებიან, როგორც ცენტრალური სახელმწიფო აპარატის მოხელეები, მანდატურთ-უხუცესის თანაშემწეები, ეჯიბთა-კარისკაცების უფროსები, სავაზიროს წევრები სათათბირო ხმით. ამირეჯიბს ...
გვარამაძე
-
ფეოდალური საგვარეულო მესხეთში, აზნაურები. ამ გვარის ყველაზე ცნობილი წარმომადგენელია ვაჩე გვარამაძე. რომელიც XIII საუკუნეში კათალიკოს მიქაელის მსახურთუხუცესი იყო. „ვისმინეთ აჯა თქუენი და მოგეცით სამამულოდ შენ ვაჩე გვარამაძესა, ჩუენსა მსახურთუხუცესსა, კათოლიკე ეკლესიასა სამსახუროდ სოფელი ორმაშენი ...
ზედგინიძე
-
ფეოდალური საგვარეულო აღმოსავლეთ საქართველოში. ზედგინიძეები XIV ს I ნახევარში დამკვიდრდნენ მდინარეების რეხისა და მეჯუდის სანაპირო ტერიტორიაზე. ზედგინიძეთა ისტორიასთან დაკავშირებით მოიპოვება ცნობა ვახუშტი ბაგრატიონისა სადაც ნათქვამია: „ხოლო რომელთამე ამათ გვართა წარჩინებულების გამო მიიღეს ...
ქოჩაკიძე
-
ფეოდალური საგვარეულო საქართველოში. მეგრელი თავადები. მდინარე ცივის წყლიდან მარჯვნივ მხეიძეების სათავადოს შემდეგ იწყებოდა ქოჩიკაძეების სათავადო, რომელიც ზღვამდე იყო გადაჭიმული. ოდიშის ყოფილ მდივანბეგი და სენაკის პოლიციის ბოქაული იყო მაქსიმე ქოჩაკიძე (პოეტი გიორგი ჭალადიდელის მამა). ...
შელია
-
აზნაურთა გვარი ოდიშში. კორნელი ბოროზდინს თავის წიგნში „სამეგრელო“ შელიები დასახელებული ჰყავს ძველ დიდებულებად, რომლებმაც დაკარგეს ძველი დიდება და დაკნინდნენ: „დადიანების ძველი გვარები–ბედიანი, ჭილაძე, ლიპარტელიანი, შელია, საბახთარები, ახლა გლეხებშიაც გვხვდება“. ისტორიულად შელიები თავადებიც ყოფილან, ...
-