მანდატურთუხუცესი
-
მანდატურთუხუცესი სამეფოს ერთ–ერთი გავლენიანი სახელოს მფლობელი, მანდატურთუხუცესი (შინაგან საქმეთა მინისტრი), საპოლიციო უწყების ხელმძღვანელი, მეფის სასახლის მთავარი მეთვალყურე და სამეფო კარის წესრიგის დამცველი იყო. მგზავრობის დროს მას მთავარი ცერემონმაისტერის როლი ეკისრებოდა. მანდატურთუხუცესს ემორჩილებოდა ცენტრალური აპარატის უწყებები „სააჯო კარი“ და „საგანმგეო“. თვალყურს ადევნებდა ეტიკეტისა და ცერემონიალის შესრულებას.
მანდატურთუხუცესის ძალაუფლების სიმბოლო – ოქროს ჯოხი – „სამანდატურო არგანი“ იყო. მის მორჩილ მანდატურებს სავაზირო შენობის დაცვა და ადგილებზე პოლიციური ფუნქციების შესრულება ევალებოდათ. მათი ძალაუფლების სიმბოლოც „არგანი“ იყო. მანდატურთუხუცესის სამსახური სახელმწიფო სიგელებს გასცემდა. მანდატურთუხუცესი თავისი პატივით ამირსპასალარს უტოლდებოდა. ზოგჯერ ორივე ეს სახელო ერთ პირს ჰქონდა. მანდატურების გარდა, მანდატურთუხუცესს ემორჩილებოდნენ ამირეჯიბი, განმგეთუხუცესი და სხვ. მოხელეები.
ამირეჯიბი მანდატურთუხუცესის უახლოესი თანაშემწე იყო. ამირეჯიბი განაგებდა სასახლის ცერემონიალს, ევალებოდა წესრიგის დაცვა, შეთქმულების აღკვეთა და სხვ. იგი სათათბირო ხმით სავაზიროს წევრი იყო. ყველა შემთხვევაში მას ნება ეძლეოდა მეფესთან მოხსენებით შესულიყო. ეჯიბები, რომელთაც მეფის სასახლისა და თავად მონარქის მომსახურება ევალებოდათ, ამირეჯიბს ემორჩილებოდნენ; ამირეჯიბსა დაგანმგეთუხუცესს, თავის მხრივ, ემორჩილებოდნენ მესტუმრე, მერიგე და სხვ. შეხვედრებს, სტუმრების განაწილებასა და გამასპინძლებას განაგებდა მესტუმრე, ხოლო რანგების მიხედვით სტუმრების მაგიდაზე განლაგებას მერიგე.
სამეფო კარის „საგამგეოს“ ხელმძღვანელის, განმგათუხუცესის, ერთ–ერთ ძირითად ფუნქციას სანადიმო მაგიდის ორგანიზება, სამეფო წვეულებებისა და ნადიმის დროს განკარგულების გაცემა შეადგენდა; მასვე ემორჩილებოდნენ სამეფო დომენის ის მოსამსახურეები, რომლებიც სამეურნეო საქმიანობასთან იყვნენ დაკავშირებულნი: მეჯამეთუხუცესი (სამეფო საწყობებში ისეთ სანოვაგეს ინახავდა როგორიცაა: ბერძნული კაკალი, საჭმლის ზეთი, სუნელები, მჟავე წნილები, მუხუდო, გამხმარი და დაშაშხული თევზი, აგრეთვე საველე სამზარეულო კარავი, სპილენძისა და კალის ჭურჭელი), „საგამგეოს“ მუქიფი და ჭაშნაგირი, რომელიც სამეფო მაგიდაზე მიტანის წინ საჭმელს სინჯავდა.
იოსებ ბიჭიკაშვილი
-
ჩიჯავაძეთა სათავადო
-
ჩიჯავაძეთა გვარი მეგრული წარმოშობისა უნდა იყოს. იგი ჩიჩუათა საგვარეულოს ერთ–ერთ შტოს უნდა წარმოადგენდეს. ჩიჩუას გაჩიჯავაძება, ალბათ, მისი საცხოვრისი ადგილის გადანაცვლებასთანაა დაკავშირებული. ჩიჩუას ქართული გაფორმება უნდა იყოს ჩიჯავაძე. ამ მხრივ საინტერესოა, რომ გრიგოლ კათალიკოსის 1733 წლის ...
სულხანიშვილი
-
სულხანიშვილები - აზნაურული გვარი კახეთში. იესე სულხანიშვილი იყო ერეკლე II–ის მოძღვარი. მისი შვილი ზაქარია კი თეკლე ბატონიშვილის მოძღვარი.
სულხანიშვილი პაატა. აზნაური. კახეთის 1812 წლის აჯანყების მონაწილე.
ზაქარია სულხანიშვილი. „მბეჭდავი წიგნთა, მოძღვარი დედოფლისა დარეჯანისა“. ...
ნიჟარაძე
-
ნიჟარაძეები - იმერეთის ფეოდალური საგვარეულო. ნიჟარაძეთა გვარის წარმომავლობის შესახებ სამი ერთმანეთისაგან განსხვავებული ცნობა არსებობს: ერთი ცნობით, ნიჟარაძეები მისულნი არიან სპარსეთიდან. მეორე ცნობით, რომელიც შემონახულია თვით ნიჟარაძეთა გვარში ისტორიული გადმოცემის სახით, ნიჟარაძეების ...
გაბუნია
-
აზნაურული გვარი ოდიშში. ფაღავების აზნაურები. იყვნენ ბანძის მოურავები. მამულებსა და ყმებს ფლობდნენ ბანძაში. გაბუნიებს ეკავათ აგრეთვე ფაღავების სახლუხუცესის სახელო.
1847 წელს სამეგრელოს მფლობელმა დავით დადიანმა აზნაურ გაბუნიას უწყალობა ერთგული სამსახურისთვის ორი დუქანი ყულევში. კონსტანტინე მიხეილის ...
ვეზირიშვილი
-
ფეოდალური საგვარეულო საქართველოში. ესენი არიან ძველადვე სპარსნი და მუნებურნი ბეგის გვარისანი და რომელიცა ყიას ბეგ ვეზირად წოდებული იყო მეფისა როსტომისა თანა განუშორებელ და მიიღო ქართლისა მეფობაი როსტომ მეფესას წელსა ქრისტეს აქეთ 1634–სა.
დოც. შ. მესხიამ გამოაქვეყნა 1803 წელს ...
გეგიძე
-
აზნაურული გვარი გურიაში. მაჭუტაძეების აზნაურები. კ. ბოროზდინი სამეგრელოში“ საინტერესო ცნობას გვაწვდის გეგიძეების შესახებ“. იმერეთის მეფე სოლომონი გურიის მოსაზღვრე სოფ. საჯავახოში მისულა. თავადი მაჭუტაძე გაქანებულა მეფესთან თაყვანისსაცემად. მეფე მეტისმეტად მოფერებია და საჩუქრად რაიონში დაჭერილი ...
ქსნის-ერისთავი
-
ფეოდალური საგვარეულო საქართველოში. ვახუშტი ბაგრატიონი აღნიშნავს: „ხოლო იალბუზის კალთათა ქსნის ერისთავი და არა ქვენაფლაველისაგან, არამედ იტყვის ბიბილურობასა.“
ქსნის საერისთავოს ისტორიისთვის ძირითად წყაროდ მიჩნეულია „ძეგლი ერისთავთა“. „როსტომ, ბიბილა წითლოსანი და ძენი მათნი სამოცდაათითა ...
განძიელი
-
აზნაურული გვარი ქართლში. ქსნის ერისთავის აზნაურები. თავად ავალიშვილების აზნაურები.
1747 წლის 20 ივნისს ზაალ ავალიშვილმა, ქაიხოსრო ავალიშვილმა, ზაალ ავალიშვილების აზნაურებმა ზურაბ ციმაკურიძემ, ერასტი განძიელმა, ოთარ განძიელმა... და სხვებმა პირობის წიგნი მისცეს ანტონ კათალიკოსს.
ლევან ბერაია
ადგილობრივი მმართველობის სისტემა
-
ადგილობრივი მმართველობის აპარატი ერთიანი საქართველოს სახელმწიფოს ტერიტოტიულ პრინციპზე იყო დაფუძნებული. სამეფოს ტერიტოტია სამხედრო – ადმინისტრაციული ერთეულებად – საერისთავოებად და სამეფო დომენად – იყოფოდა. საერისთავოებს სათავეში ედგნენ ერისთავები და ერისთავთ–ერისთავები, რომელთაც ხელთ ეპყრათ ...
შარაშიძე
-
აზნაური შარაშიძეები. - „ჩვენი წინაპრები აფხაზები ყოფილან, რომლებიც წინად შერვაშიძის გვარს ატარებდნენ და ერთ–ერთ შერვაშიძეს ძველ დროში კაცი შემოკვდომია, რის გამოც ის იძულებული ყოფილა, გამოქცეულიყო აფხაზეთიდან. მას სოხუმში გაუცვნია ვიღაცა დოლიძე, რომლის რჩევითაც ის წამოსულა გურიაში და სოფელ დვაბზუში ...
ბროძელი
-
აზნაურული გვარი ქართლში. ყაფლანიშვილების აზნაურები. შემორჩენილია 1656 წლის 6 ივნისის დოკუმენტი, სადაც აზნაური ბლორძელები მამულის გაყოფის თაობაზე ედავებიან სარქისაშვილებს: „ქ. ჩვენ დივანბეგმან ჯავახიშვილმან პატრონმან როინ და დივანმან თუმანიშვილმან პირველმან ხელმწიფის მეფის პატრონის როსტომის ...
გოგიბედაშვილი
-
გოგიბედაშვილი - აზნაურული გვარი ქართლში არსებობს არზა დავით გოგიბედაშვილის გამოსაღების თაობაზე გიორგი ბატონიშვილის ოქმით, რომელიც 1780 წლის 2 აპრილსაა შედგენილი, მასში ნათქვამია: „...მე ხანდაკს ჯავახიშვილს ყმებთან არასოდეს ხარჯი არ გამიწევია. იმათთან მამას არ გაუღია და და პაპას გამოსაღები, მე ...
-