მწიგნობართუხუცეს–ჭყონდიდელი
-
მთავრობის მეთაური და პირველი მინისტრი, მწიგნობართუხუცეს–ჭყონდიდელი, ვაზირთა შორის მეფის უახლოესი მრჩეველი, თანაშემწე და მოადგილე იყო. იგი მეფის „მამად“ მოიხსენიებოდა. მას ხელი მიუწვდებოდა სახელმწიფოს ყველა უწყებასა და დაწესებულებაზე. მწიგნობართუხუცეს–ჭყონდიდელი ერთსა და იმავე დროს მეფის მოხელეც იყო და დიდი საეკლესიო თანამდებობის პირიც მეფეს მისი საშუალებით ადვილად შეეძლო საეკლესიო საქმეებში ჩარევა.
მწიგნობართუხუცეს–ჭყონდიდელს ევალებოდა სახელმწიფო ქონების ყოველწლიური აღწერა და კონტროლი, რაც სამეფო საქმეების მოსაწესრიგებლად იყო აუცილებელი. არსენალის (ზარდახანის) შემოწმების დროს მასთან ერთად მონაწილეობდა ზარდახნის მწიგნობარიც, ხოლო საწოლი დარბაზის შემოწმებისას – საწოლის მწიგნობარი, რომელიც განსაკუთრებით გამოირჩეოდა მწიგნობართუხუცეს–ჭყონდიდელზე უშუალოდ დაქვემდებარებულ მოხელეთა შორის. საწოლის მწიგნობარი მწიგნობართუხუცეს–ჭყონდიდელის მოადგილედ ითვლებოდა და სავაზიროს სხდომებსაც ესწრებოდა. ფეოდალურ საქართველოსი დასტურდება 26 მწიგნობრის არსებობა, მათ ჰქონდათ განსაკუთრებული სამოხელეო ნიშანი, ე.წ. „საწერელი“.
მწიგნობართუხუცეს–წყონდიდელი უმაღლესი სასამართლო ძალაუფლებით იყო აღჭურვილი. იგი „სააჯო კარს“ ედგა სათავეში. წიგნობართუხუცეს–ჭყონდიდელს, მეფის სახელით. თავის თანაშემწე, საწოლისა და ზარდახანის მწიგნობართუხუცესთან ერთად, განაჩენი გამოქონდა.
სავაზიროში ომისა და მშვიდობის გამოცხადება, თუ სხვა მსგავსი უმნიშვნელოვანესი საკითხები მეფისა და მწიგნობართუხუცეს–ჭყონდიდელის ხელმძღვანელობით წყდებოდა.
მწიგნობართუხუცეს–ჭყონდიდელი, საეროსთან ერთად, საეკლესიო ძალაუფლებასაც ფლობდა. მას ექვემდებარებოდნენ სახელმწიფო მონასტრებისა და მთლიანად ეკლესიის ხელისუფალნი. პირველი მინისტრის პატივთა შორის ისტორიული წყარო გვამცნობს, რომ როდესაც მას სასახლიდან მიაცილებდნენ, მსახურები ორი ანთებული ჩირაღდნით უნათებდნენ გზას; ეს მაშინ, როდესაც ათაბაგს, ამირსპასალარსა და მანდატურთუხუცესს ერთი ჩირაღდნით მიჰყვებოდნენ. სხვები ასეთ პატივს საერთოდ მოკლებულნი იყვნენ.
ამ მნიშვნელოვანი თანამდებობის ზეგავლენა, დროთა განმავლობაში, დაქვეითდა და ХVს–ის ბოლოს საბოლოოდ მოისპო, რისი მიზეზიცაა საქართველოს პოლიტიკური და ეკლესიური დაშლა.
იოსებ ბიჭიკაშვილი
-
ქვაბისხევი (ბორჯომი)
-
ქვაბისხევი
ჩიჩუა
-
ჩიჩუათა გვარი ერთ–ერთ „უწარჩინებულეს“ გვარს წარმოადგენდა ოდიშის სამთავროში.
ჩიჩუათა საგვარეულოს ყველაზე ადრინდელი ჩვენთვის ცნობილი წარმომადგენელი რამაზ ჩიჩუაა. მას პირველად ვხედავთ XVII საუკუნეში. უფრო ზუსტად 1628–1657 წლებში.
როდის ჩამოყალიბდა ჩიჩუათა სათავადო, გადაჭრით თქმა ...
წერეთელი
-
თავადი წერეთლები.
წერეთლების თავდაპირველი საცხოვრისი, როგორც წყაროებიდან ჩანს იმერეთში არ ყოფილა. აქ ისინი სხვა კუთხიდან მოსულან. ეს კუთხე ზემო ქართლი იყო. აქ ამ საგვარეულოს უძველესი სამკვიდრებელი იყო იმ ადგილს, სადაც „გორის სამხრეთით, თრიალეთის მთის ჩრდილო მხრიდან მიემართება ქედი, რომელიც ახლაც ...
ცქიტიშვილი
-
აზნაურთა გვარი იმერეთში და გურიაში. გურიაში ცნობილები იყვნენ როგორც "ცქვიტიშვილი". „ერთხელ ბერი წულუკიძე ზემო იმერეთში ახლდა მეფე სოლომონ I–ს და აზნაურმა ცქიტიშვილმა შესაფერი პატივი არ სცა მის მხლებლებს. უკანასკნელთ ამაზე ბერს შესჩივლეს. რამდენიმე წლის შემდეგ ბერმა გაიარა იმ ცქიტიშვილის კარზედ, ...
გედევანიშვილი
-
თავადთა და აზნაურთა საგვარეულო ქართლში. გერბიანი აზნაურები. იყვნენ საეკლესიო აზნაურები, შემდგომში კი ტახტის აზნაურები. რუსეთის იმპერიის „ხავერდოვან წიგნში“ არიან შეტანილები. გედევანიშვილები იყვნენ საეკლესიო ყმათა სარდლები. მამულებს ფლობდნენ გოროვანსა და წეროვანში. იყვნენ მრავალყმიანი ...
თავდგირიძე
-
თავდგირიძეთა თავდაპირველი საცხოვრისი სამცხე–საათაბაგო იყო. აქ ქართლის ეპისკოპოსის სამწყსო თავადთა და სოფელთა XVI ს. დამდეგის სიაში „თაქთირისძე“ ანუ თავდგირიძე სამცხის წარჩინებულ გვარებს შორის არის დასახელებული, სამცხის მკვიდრ თავდგირიძეთა გვარის წარმომადგენელნი არიან ფოცხუერი და ამირა ...
ქართული ფეოდალური იერარქია
-
ქართული ფეოდალური ურთიერთობის სქემა (ფეოდალური იერარქია)
მუსხელიშვილი
-
ამათნი წინაპარნი არიან ოდიშიდგან მოსრულნი გვარითა მასხულავანნი და მერე გაუვარდათ სახელისა ცვლილებისა გამო მუსხელიშვილებად შთამომავლობათა ამისთა. დროსა მეფისა ვახტანგისას ჰსჩნდენ ესენი აზნაურად წელსა 1657 და არიან ესენიცა ტრაკტატსა შინა მოხსენებულნი აზნაურად.
ავთანდილ მუსხელიშვილი 1721 წელს ...
ქავთარაძე
-
ქავთარაძეები - აზნაურული გვარი საქართველოში. ქავთარაძეების გვარი ერთ–ერთ ძველ გვარად ითვლება საქართველოში. XII საუკუნის ძველ ქართულ ხელნაწერთა ძეგლის საუკეთესო ნიმუშში „სულთა მატიანეში“ მოხსენიებულია ქავთარაძეთა გვარი, როგორც მაჭახელას ხეობის ერთ–ერთი ძველი მკვიდრი გვარი.
XII–XIII ...
გარსევანიშვილი
-
ფეოდალური საგვარეულო საქართველოსა და რუსეთში. განსაკუთრებით დაწინაურდნენ სამეფო კარზე XVIII ს–ში, როდესაც ამ საგვარეულოს წარმომადგენლები ვახტანგ VI–ის კულტურულ მეცნიერული საქმიანობის აქტიური მონაწილეები და მეფის შვილების აღმზრდელ–მასწავლებლები გახდნენ. ძმები გიორგი და იესე ...
ჩიქოვანი
-
ჩიქოვანთა ანუ ჩიქვანთა სათავადო დაახლოებით იმ დროს უნდა წარმოქმნილიყო, როცა ამ საგვარეულოს ერთი შტო გადადიანდა, ეს კი XVII საუკუნის 80–იან წლებში მოხდა.
XVII ს. პირველ ნახევარში ჩიქოვანები ჯერ კიდევ „მდაბალი“ აზნაურები იყვნენ. ამ საგვარეულოს ცნობილი წარმომადგენლის კაციას მამა მეტად ღარიბი იყო, ...
-